Kim jest Joanna Gierak-Onoszko?
Dziennikarka, reportażystka i pisarka
Joanna Gierak-Onoszko to postać, która coraz śmielej zaznacza swoją obecność na polskim rynku literackim i dziennikarskim. Urodzona w 1980 roku, swoje pierwsze kroki w świecie mediów stawiała na ścieżce dziennikarstwa i komunikacji społecznej, którą ukończyła na renomowanym Uniwersytecie Warszawskim. Jej akademickie wykształcenie zostało uzupełnione przez specjalistyczne szkolenie w Instytucie Reportażu, znanej również jako Polska Szkoła Reportażu. To właśnie tam szlifowała swój warsztat, ucząc się opowiadania historii w sposób angażujący, dociekliwy i pełen empatii. Zanim jednak w pełni poświęciła się pisaniu książek, jej talent dziennikarski rozkwitał na łamach cenionych publikacji. Czytelnicy mogli zetknąć się z jej piórem w takich tytułach jak „Polityka”, „Duży Format” (dodatek do „Gazety Wyborczej”), „Pismo” czy „Non/fiction”. Jej zainteresowania wykraczały poza granice kraju, czego dowodem był prowadzony przez nią blog „Mrs. Canada. Opowieści z Kanady”, gdzie dzieliła się swoimi obserwacjami i doświadczeniami zza oceanu.
Droga do literatury faktu
Droga Joanny Gierak-Onoszko do literatury faktu była naturalną konsekwencją jej dziennikarskiej pasji i dociekliwości. Jako reportażystka, zawsze wykazywała się niezwykłą umiejętnością zagłębiania się w złożone tematy społeczne i ludzkie historie, które często pozostają niedostrzeżone przez szerszą publiczność. Studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim oraz praktyki w Polskiej Szkole Reportażu wyposażyły ją w narzędzia niezbędne do prowadzenia pogłębionych badań, budowania zaufania z rozmówcami i przedstawiania skomplikowanych rzeczywistości w przystępny sposób. Publikacje w renomowanych magazynach pozwoliły jej na zdobycie doświadczenia w pracy z różnorodnymi tematami, od spraw społecznych po zagadnienia międzynarodowe. To właśnie z tego bogatego doświadczenia dziennikarskiego, z potrzeby opowiadania ważnych historii, które zasługują na szersze ujawnienie, zrodziła się jej przygoda z literaturą faktu. Joanna Gierak-Onoszko nie tylko relacjonuje rzeczywistość, ale stara się ją analizować, interpretować i przedstawiać w formie, która porusza, zmusza do refleksji i skłania do głębszego zrozumienia świata.
Joanna Gierak-Onoszko i jej debiutancka książka
„27 śmierci Toby’ego Obeda” – geneza i odbiór
Debiutancka książka Joanny Gierak-Onoszko, zatytułowana „27 śmierci Toby’ego Obeda”, stanowi mocne i poruszające wejście autorki na rynek wydawniczy. Geneza tego reportażu tkwi w głębokiej potrzebie opowiedzenia o tragicznych losach rdzennych mieszkańców Kanady, a w szczególności o systemie szkół z internatem, które przez lata stanowiły narzędzie asymilacji i dyskryminacji. Autorka z niezwykłą wrażliwością i skrupulatnością zgłębiła historię tej bolesnej części kanadyjskiej przeszłości, konfrontując się z traumą ocalałych i ich rodzin. Książka spotkała się z bardzo pozytywnym odbiorem ze strony krytyków i czytelników, którzy docenili nie tylko wagę poruszanego tematu, ale także wysokiej jakości warsztat pisarski Joanny Gierak-Onoszko. Jej umiejętność budowania narracji, tworzenia wiarygodnych postaci i prezentowania trudnych faktów w sposób angażujący sprawiły, że „27 śmierci Toby’ego Obeda” szybko stało się jedną z najważniejszych polskich książek reporterskich ostatnich lat. Reportaż ten nie tylko edukuje, ale także budzi empatię i skłania do refleksji nad kwestiami sprawiedliwości, pamięci historycznej i skutkami kolonializmu.
Sukcesy i nagrody literackie
Debiutancka książka Joanny Gierak-Onoszko, „27 śmierci Toby’ego Obeda”, odniosła znaczący sukces, zdobywając uznanie zarówno wśród krytyków, jak i szerokiej publiczności. Jej reportaż został nominowany do prestiżowej Nagrody Literackiej „Nike”, co samo w sobie jest ogromnym wyróżnieniem dla debiutującej autorki. Co więcej, książka dotarła do finału tego konkursu, a następnie zwyciężyła w plebiscycie „Nike” Czytelników, co świadczy o jej ogromnym rezonansie społecznym i emocjonalnym wpływie na czytelników. Sukces „27 śmierci Toby’ego Obeda” nie ograniczył się jedynie do polskiego rynku. Książka została doceniona również za granicą i przetłumaczona na język czeski oraz litewski, co potwierdza jej uniwersalne przesłanie i międzynarodowe znaczenie. Wcześniejsze dokonania Joanny Gierak-Onoszko również były dostrzegane i nagradzane; w 2015 roku została nominowana do Polsko-Niemieckiej Nagrody Dziennikarskiej im. Tadeusza Mazowieckiego za reportaż poświęcony pracy lekarzy niosących pomoc uchodźcom. Z kolei w 2017 roku zdobyła nagrodę za najlepszy reportaż prasowy na Festiwalu Wrażliwym za poruszający tekst o ewakuacji psa z oblężonego Aleppo. Te nagrody i wyróżnienia podkreślają wszechstronność talentu autorki i jej zdolność do poruszania ważnych, często trudnych tematów z wielką wrażliwością i precyzją.
Pisarstwo to praca: Joanna Gierak-Onoszko o rynku książki
Rola Unii Literackiej i postulaty autorów
Joanna Gierak-Onoszko, jako aktywna członkini zarządu Unii Literackiej od maja 2024 roku, odgrywa istotną rolę w kształtowaniu dyskusji na temat warunków pracy twórców w Polsce. Stowarzyszenie to, skupiające pisarzy i pisarki, stawia sobie za cel ochronę interesów ekonomicznych i legislacyjnych autorów. Kluczowym postulatem Unii Literackiej, który Joanna Gierak-Onoszko głośno artykułuje, jest traktowanie pisarstwa jako pełnoprawnego zawodu, a nie hobby. Oznacza to dążenie do zapewnienia autorom adekwatnego wynagrodzenia za ich pracę, które odzwierciedlałoby czas, wysiłek i zaangażowanie włożone w tworzenie dzieł. Unia Literacka podkreśla, że obecna sytuacja na rynku książki często nie gwarantuje autorom stabilności finansowej, a niskie nakłady i nierówne traktowanie w porównaniu z autorami zagranicznymi wymagają systemowych zmian. Stowarzyszenie działa na rzecz wypracowania modelowych umów dla pisarzy, promowania dobrych praktyk na rynku literackim oraz edukowania twórców w zakresie ich praw i możliwości. Działania te mają na celu podniesienie statusu pisarza w społeczeństwie i zapewnienie mu warunków do godnego wykonywania zawodu.
Wsparcie dla autorów: lekcje z Europy
W kontekście poszukiwania rozwiązań dla polskiego rynku książki, Joanna Gierak-Onoszko często odwołuje się do systemowych rozwiązań sprawdzonych w innych krajach europejskich. Podkreśla, że wsparcie państwa dla literatury jako dobra narodowego jest kluczowe dla rozwoju kultury i zapewnienia autorom stabilnych warunków pracy. Jako przykład służą kraje, gdzie istnieją dobrze funkcjonujące mechanizmy wspierające twórców, takie jak Polski Fundusz Literatury na wzór PISF (Polskiej Agencji Filmowej). Taki fundusz mógłby zapewnić środki na wspieranie powstawania nowych dzieł, promowanie polskiej literatury za granicą oraz finansowanie projektów o szczególnym znaczeniu kulturowym. Joanna Gierak-Onoszko zwraca uwagę na potrzebę regulacji rynku książki, która zapewniłaby większą przejrzystość i sprawiedliwość dla wszystkich jego uczestników. Krytykuje również nieefektywny system Public Lending Rights (PLR) w Polsce, który nie gwarantuje autorom odpowiedniego wynagrodzenia za wypożyczanie ich książek w bibliotekach. Dążenie do adaptacji najlepszych europejskich praktyk ma na celu stworzenie w Polsce środowiska, w którym pisarstwo jest doceniane i wspierane na poziomie systemowym, a autorzy mogą skupić się na tworzeniu, mając pewność finansową i prawną.
Prawo autorskie a nowe technologie
W obliczu dynamicznego rozwoju nowych technologii, w tym sztucznej inteligencji (AI), kwestia prawa autorskiego nabiera szczególnego znaczenia dla twórców. Joanna Gierak-Onoszko, jako aktywna działaczka na rzecz praw autorów, zwraca uwagę na potrzebę dostosowania przepisów prawnych do zmieniającej się rzeczywistości cyfrowej. Niedawna nowelizacja ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, skupiająca się na kwestiach cyfryzacji i AI, stanowi ważny krok, jednak wymaga dalszych analiz i uregulowań. Pisarze i pisarki obawiają się, że nowe technologie mogą prowadzić do niekontrolowanego wykorzystywania ich dzieł, naruszania praw autorskich i utraty kontroli nad własną twórczością. Dlatego tak istotne jest stworzenie systemu monitorowania sprzedaży książek, który zapewniłby autorom adekwatne wynagrodzenia również w kontekście dystrybucji cyfrowej. Joanna Gierak-Onoszko podkreśla, że konieczne jest wprowadzenie dodatkowych mechanizmów prawnych, które skutecznie chroniłyby interesy pisarek i pisarzy w erze cyfrowej. Celem jest zapewnienie, by rozwój technologiczny nie odbywał się kosztem twórców, a prawo autorskie nadal stanowiło solidną podstawę ich działalności i gwarantowało im należne wynagrodzenie za pracę.
Przyszłość twórczości: „Wolta. Opowieść o kobietach w zmianie”
Już w 2025 roku na rynku wydawniczym pojawi się kolejna, wyczekiwana książka Joanny Gierak-Onoszko, zatytułowana „Wolta. Opowieść o kobietach w zmianie”. Tytuł ten zapowiada eksplorację tematów związanych z transformacją, rozwojem i rolą kobiet w procesach zmian społecznych i osobistych. Po sukcesie reporterskiego debiutu, który poruszał ważne kwestie historyczne i społeczne, nowa publikacja z pewnością przyniesie świeże spojrzenie na dynamikę współczesnego świata, skupiając się na doświadczeniach i perspektywach kobiet. Można przypuszczać, że „Wolta” będzie kontynuacją dociekliwego podejścia autorki do złożonych zagadnień, łącząc jej reporterski zmysł obserwacji z literacką wrażliwością. Książka ta wpisuje się w szerszy kontekst twórczości Joanny Gierak-Onoszko, która poprzez swoje pisarstwo stara się zwracać uwagę na niedostrzegane aspekty rzeczywistości i dawać głos tym, których historie zasługują na to, by zostać opowiedziane. Działania autorki w Unii Literackiej, jej zaangażowanie w walkę o prawa autorów i jej literackie projekty świadczą o tym, że Joanna Gierak-Onoszko jest postacią, która aktywnie kształtuje współczesny rynek książki i wnosi do niego nowe, wartościowe treści.